10 May A xenética ofrece ás vaquiñas de mar unha esperanza ante a extinción
A vaquiña mariña, o mamífero mariño máis pequeno do mundo, está ao borde da extinción. Segundo o último censo apenas sobreviven 10 ou menos exemplares da especie no Golfo de California, o seu único hábitat. Non obstante, unha análise xenética realizada por un equipo de científicos da Universidade de California en Los Ángeles -UCLA-, descubriu que a especie, aínda en perigo crítico de extinción, mantese relativamente saudable e tería altas probabilidades de sobrevivir se a pesca ilegal con redes de enmalle cesara de inmediato.
“Curiosamente, descubrimos que a vaquiña non está condenada por factores xenéticos, como mutacións daniñas que tenden a afectar a moitas outras especies cuxo acervo xenético reduciuse de maneira similar”, explica Christopher Kyriazis, estudante de doutoramento en ecoloxía e bioloxía evolutiva da UCLA e coautor dunha investigación que baixo o título The critically endangered vaquita is not doomed to extinction by inbreeding depression publícase esta semana na revista Science. “A pesca ilegal segue sendo a súa maior ameaza”.
A vaquiñas mariñas -Phocoena sinus-, as cales miden entre 1,2 y 1,5 metros de lonxitude, acotío enrédanse e morren nas redes de enmalle que usan os pescadores furtivos que cazan a totoaba ou corvina branca, un pez tamén en perigo de extinción moi apreciado nalgúns países pola crenza das súas propiedades medicinais. “E se ben México prohibiu a pesca da totoaba e a declarou ilegal o uso destas redes no hábitat das vaquiñas, é sabido que a lei non sempre cúmprese”, conta Kyriazis.
A gran resistencia xenética das vaquiñas do mar
A diversidade xenética é unha medida das diferenzas que existen ao largo do xenoma entre os individuos dunha poboación. As poboacións grandes tenden a ter moitas diferenzas, mentres que as máis pequenas ou decimadas teñen menos, o que como resultado da lugar a individuos xeneticamente máis similares. “Esa similitude con frecuencia pode resultar nunha maior incidencia de mutacións daniñas que poñen en perigo á poboación, xa que é máis probable que os individuos herden o mesmo xen silenciado de ambos proxenitores”, explica el autor principal do artigo Kirk Lohmueller, profesor de ecoloxía y bioloxía evolutiva, e tamén de xenética humana da UCLA.
Os investigadores analizaron os xenomas de 20 vaquiñas que viviron entre 1985 y 2017 e realizaron simulacións por ordenador para predicir o risco de extinción da especie nos próximos 50 años. Chegaron á conclusión de que si a pesca con redes de enmalle termina de inmediato, a vaquiña ten moitas posibilidades de recuperación, incluso con a endogamia. Sen embargo, se a práctica continúa, aínda que sexa moderadamente, as perspectivas de recuperación son menos optimistas.
“En relación con outras especies, a vaquiña de mar ten unha maior probabilidade de recuperarse dunha caída extrema das súas poboacións sen sufrir graves consecuencias xenéticas pola consanguinidade”, explica a coautora do estudio Jacqueline Robinson, da Universidade de California en San Francisco. “A diversidade xenética nas vaquiñas no é tan baixa como para constituír unha ameaza para a súa saúde e supervivencia; simplemente reflexa a súa rareza natural”, engade.
“Unha opinión predominante en bioloxía da conservación e xenética de poboacións é que as poboacións pequenas poden acumular mutacións nocivas”, engade Lohmueller. “Sen embargo, o descubrimento de que a vaquiña probablemente ten menos mutacións fortemente daniñas silenciadas na poboación significa que están ben preparadas para sobrevivir á endogamia futura, o que é un bo augurio para a recuperación da especie”.
Qué protexe ás vaquiñas dos perigos xenéticos da endogamia?
Segundo os investigadores, gran parte da resposta a esta pregunta ten que ver con o feito de que sempre foron unha poboación pequena en un hábitat moi pequeno no extremo norte do golfo de California. E se ben se descoñecen os números históricos das súas poboacións, o primeiro censo integral realizado para a especie no ano 1997 arroxou unha cifra de 570 vaquiñas; un número que diminuíu constantemente durante os últimos 25 anos pero que, para empezar, non era elevado.
“Son esencialmente o equivalente mariño dunha especie insulares”, explica Robinson, quen sinalou que a especie sobreviviu durante decenas de miles de anos con una baixa diversidade xenética. “A abundancia naturalmente baixa das vaquiñas lles permitiu purgar gradualmente variantes xenéticas recesivas altamente nocivas que poderían afectar negativamente a súa saúde nun escenario de consanguinidade”. De feito, segundo engade o investigador, das 12 especies de mamíferos mariños que os investigadores analizaron xeneticamente, as vaquiñas presentaron a menor cantidade de mutacións potencialmente daniñas.
Se ben a interacción entre o pequeno tamaño da poboación, a endogamia e as variacións xenéticas daniñas é complexa, o enfoque utilizado por o equipo neste estudo pode axudar a traer luz sobre esta dinámica. “Grazas aos conxuntos de datos xenómicos, agora temos a capacidade de abordar esta complexidade”, continua Robinson. “As especies poden diferir nos seus niveis de variación xenética daniña, e non todas se verán afectadas exactamente da mesma maneira pola redución do tamaño da poboación o a endogamia. Agora hai moitas exemplos de especies que se están recuperando de declives extremos”.
“Esperamos que a nosa análise sexa útil no só para demostrar o potencial de recuperación da vaquiña”, declara Kyriazis, “senón tamén para resaltar un novo enfoque de simulación baseado na xenómica para especies en perigo de extinción”. “Resulta esperanzador comprobar que as vaquiñas de mar do Golfo de California estasen reproducindo activamente e parecen saudables. Pero as redes de enmalle dos cazadores furtivos continúan representando unha ameaza existencial para a especie e, a menos que se tomen máis medidas para protexer ás vaquiñas, existe unha clara posibilidade de que se extingan”. Unha pérdida que sería unha gran traxedia, xa que a parte de ser un símbolo do Golfo de California, as vaquiñas representan un liñaxe evolutivo único, no hai especies similares en ningunha parte do mundo, e a súa pérdida lle roubaría ao ecosistema un depredador importante adaptado a este ecosistema.
Fonte: National Geographic España